Hannes van Vliet (l) en Cor Heuvelman bij Dubbeltje op zijn kant
‘Het verhaal kan niet genoeg verteld worden’, zegt Pieter van Vliet, zoon van schipper Hannes van Vliet die in 1953 betrokken was bij een succesvolle poging de Randstad te behoeden voor de Watersnoodramp. Het dodental had anders veel hoger kunnen zijn dan 1836 en het water zou tot Leiden hebben gestaan. Een verhaal dat Van Vliets vader pas in 2008 begon te vertellen: 'het was een plicht, dat deed je gewoon, daar praatte je niet over.' Praten doet zoon Pieter wel in interviews zoals in ons radioprogramma Wie Kent Gouda en Omroep West en op zogouds.nl.
De nacht van 31 januari op 1 februari 1953 kenmerkt zich door noordwesterwind, springtij waardoor het water bijna vier meter hoog stond. Gouda ontsnapte in die stormnacht aan overstromingen dankzij een inderhaast geslagen damwand. Op de Veerstal kreeg je natte voeten en bewoners van laaggelegen delen werden geëvacueerd. Maar verderop langs de Hollandsche IJssel was het nog spannender na gaten in de dijk bij Ouderkerk aan de IJssel en bij Nieuwerkerk aan den IJssel.
Regelrechte bedreigingen voor de Randstad met steden als Den Haag, Zoetermeer en zelfs Leiden, met zo'n 3 miljoen bewoners. De prins Alexanderpolder is met 6.80 meter de diepste polder van Nederland en het water kwam bijna vier meter hoog! In beide gevallen lukte het de dijk te dichten met schepen: twee bij Ouderkerk aan den IJssel (onder leiding van de bedenker van de Deltawerken, de waterstaatkundige Johan van Veen) en één bij Nieuwerkerk aan de IJssel. En bij die laatste actie was vader Hannes van Vliet (29) betrokken.
De redder van Zuid-Holland
Het reddingsverhaal was al lang bekend: nadat een gat van 15 meter in de dijk was geslagen, dreigde een doorbraak naar het laagste punt van Nederland. Burgemeester Vogelaar zocht hulp bij de binnenschippers in de plaatstelijke kroeg. Op last van de koningin vorderde hij het schip 'De gebroeders' van Arie Evebroer (48) om het gat te dichten. De schipper stond niet te juichen, hij zag de zandzakken wegspoelen die in het gat werden gegooid en vreesde eenzelfde lot voor zijn schip.
Zijn 18 meter lange aak was het meest geschikt voor deze gevaarlijke klus. Uiteindelijk ging hij overstag en zette hij zijn schip tegen het gat. Daarover zei hij later: 'Het schip klapte als een sluisdeur tegen de kant en zoog zich – door de enorme stroming! – in het gat.' Deskundigen menen dat de slagingskans 1 op 100 was. Maar het huzarenstuk lukte en leverde Evebroer de titel 'Redder van Zuid-Holland' op. Ter plekke herinnert sinds 1983 het kunstwerk 'Dubbeltje op zijn kant' aan het bijzondere reddingsverhaal: een visser die een zandzak in een boot legt.
Dat deed je gewoon'
Evebroer was niet alleen, hij had hulp van andere binnenschippers, zoals Cor Heuvelman (22) en de gebroeders Hannes, Henk en Aart van Vliet. Ook hun schip 'De onderneming' werd gevorderd om zandzakken, die in Nieuwerkerk door soldaten en andere vrijwilligers werden gevuld, te dumpen in het water dat onder en naast het schip nog steeds de polder in stroomde. Ze zwoegden de hele dag in de kou en regen met storm met orkaankracht. 'Met het gevaar door de dijk te klappen of tegen het andere schip aan te komen.'
Daar daar werd thuis later amper over gesproken. 'Het was een plicht, een opdracht, dat deed je gewoon en praat je niet over. Dat zie je bij de Zeeuwen ook', zegt Pieter van Vliet. 'Dat had ook religieuze redenen. Af en toe liet hij wat vallen, maar dat veranderde in 2008 toen hij zijn oude jeugdvriend Cor Heuvelman weer tegenkwam, die er eerder ook nooit over sprak. Ze begonnen te vertellen en zo is het balletje gaan rollen en werden ze een jaar later geëerd met toeters en bellen'.
Carnegie Heldenfonds
Daarmee bedoelt Van Vliet de uitreiking van de Zilveren Medaille die het Carnegie Heldenfonds in 2009 aan Cor en Hannes gaf voor hun belangrijke bijdrage aan het redden van de IJsseldijk. Sindsdien staan zij bekend als de 'Vergeten Levensredders'. Hannes kon daar maar kort van genieten, hij overleed op 4 augustus 2013 op 89-jarige leeftijd. Cor Heuvelman (90) overleed in oktober 2021.
Ook Aart is er niet meer, maar Henk van Vliet leeft nog. Hun rol is officieel nooit erkend 'daar moeten we nog een keer wat aan gaan doen', zegt oomzegger Pieter 'ook hen komt het zeker toe.'
'Apetrots'
De zoon van is 'Apetrots' op zijn vader en ooms. 'Het wordt steeds mooier omdat er zoveel aandacht aan wordt besteed. Er woonden in het achterland wel niet zoveel mensen als nu, maar er was geen communicatie dus als de dijk was doorgebroken, had de ramp heel groot kunnen zijn. Het moet zeker doorverteld worden. Misschien komt er wel een standbeeld bij Madurodam, net als Hansje Brinker', grapt hij, 'alleen is dit echt gebeurd.'
Al in de zomer van 1953 besloot Schieland om de Hoge Dijk te verhogen en te asfalteren, om een toekomstige ramp voor te zijn. De stormvloedkering Krimpenerwaard, het eerste onderdeel van de Deltawerken dat klaar kwam, doet de rest.