Waarom is er geen Elisabeth Stoffersstraat? Een Margré Brakstraat? Of een Antje Nagelstraat? Ook vrouwen maken deel uit van de Goudse geschiedenis maar hebben vaak niet eens een straatnaam. Daarom heeft de Stiching Gouds Vrouwennetwerk voor de 750-viering een wandelroute mét plattegrond gemaakt langs plekken in Gouda waar ooit sterke en veelal onbekende vrouwen leefden: 'Goudse vrouwen op de kaart'. Ter plekke onthult een QR-code meer over de betreffende vrouw. Op zaterdag 17 september staan op diverse plaatsen vertelsters langs de route om de Goudse voormoeders verder tot leven wekken. En de stip op de horizon is een eigen straatnaam voor 75 van hen!
'Er zijn genoeg vrouwen belangrijk (geweest) voor Gouda, maar het zit nog onvoldoende in onze cultuur om ook markante en inspirerende vrouwen op deze wijze te eren', vindt de Stichting Gouds Vrouwennetwerk, die de daad bij het woord voegt. Het netwerk organiseerde eerder fietstochten langs (voor dat moment omgedoopte) straatnamen van markante Goudse vrouwen. Secretaris Ineke de Groot deed historisch onderzoek en schreef over elke vrouw een korte schets. Succes is ook al geboekt: 'we hebben al vijf vrouwen van de lijst kunnen afvoeren die een straat krijgen in Westergouwe', zegt De Groot. 'Dankzij de burgemeester, die voorzitter is van de straatnamencommissie, die was heel enthousiast.'
Tijdens de Gouda750-viering kan gewandeld worden langs en door straten waarin voor de gelegenheid een belangrijke Goudse vrouw in de schijnwerper wordt gezet. Op zo'n plek (aangegeven op de plattegrond) geeft een QR-code op het groene straatnaambordje meer informatie over de betreffende vrouw. De route blijft tot half september zichtbaar.
Elisabeth Stoffers
Kijken we naar een paar voorbeelden. Bij takbaksszaak van Vreumingen op de Wijdstraat gaat het over Elisabeth Stoffers (1881-1971), de eerste Nederlandse kunstenares die abstract werk maakte. Abstracte schilderijen van haar zijn te zien in het Centraal Museum in Utrecht. Museum Gouda heeft die nog op haar verlanglijstje staan, zegt een woordvoerder, 'we hebben wel een bruikleen van een figuratief hofje en tekeningen van haar, maar niets uit haar abstracte periode'.
Misschien speelt Bij Elisabeht Stoffers mee dat ze hier niet geboren en gestorven is (al is dat bij Erasmus nooit een overweging geweest). Gouda kent haar kleinzoon Loet, de vorige eigenaar van de tabakswinkel, die er bij eerdere vertelsessies over zijn oma bij was. Ze hebben een voorvader die wél een straatnaam heeft: de in Gouda geboren en gestorven kunstschilder Dirk Johannes van Vreumingen (1818-1897).
Stadsvroedvrouw met oog voor ongehuwde moeders
Op de Peperstraat 2 worden twee Goudse vroedvrouwen uit de vergetelheid gehaald. De uit Duitsland afkomstige Antje Nagel (1744-1815) werd in 1778 aangesteld als stadsvroedvrouw, een officieel erkende functie waar een opleiding en een eed aan verbonden waren. Ze staat staat bekend om haar inspanningen voor ongehuwde moeders. Antje Nagel woonde met haar, eveneens Duitse, echtgenoot aan de Gouwe. Daar had deze Johan Willem Frutel een stoffenwinkel.
Stadsvroedvrouwen werd betaald door de stad en hadden de plicht om ongehuwde moeders (onder ede) naar de naam van de vader te vragen en het recht om een nooddoop te verrichten. Zeker één keer is Antje beboet omdat niet genoeg zou hebben gedaan om de naam van een vader te achterhalen. De 25 gulden (ruim tien procent van haar jaarvergoeding) is door een onbekende betaald.
Voorvechtster van de natuurlijke bevalling
Bijna dertig jaar geleden overleed Margré Brak (1955-1993), die wordt gezien als beschermvrouwe van het gezonde geboorteproces. In de acht jaar dat ze in Gouda werkte, bleek ze een groot voorvechtster van natuurlijke thuisbevallingen, zegt Carolyt Koops. 'Ze had een filosofie om zwangerschap en bevalling als normaal te behandelen en niet als trauma. Terwijl de ziekenhuisbevalling tegenwoordig als 'normaal' wordt bestempeld.'
Nog geen kwart van de Nederlandse vrouwen bevalt thuis, blijkt uit cijfers van Ouders van Nu uit 2021. In andere Europese landen zou het nog lager zijn. In datzelfde jaar werd de thuisbevalling door Unesco opgenomen op de lijst van immaterieel erfgoed.
Anna Barbara van Meerten - Schilperoort
Dit zijn drie van de 75 vrouwen, voor wie het Vrouwennetwerk een lans breekt en een straatnaam wil. Alle aandacht ten spijt, lijkt er méér nodig. Zelfs al heeft een vrouw een straatnaam, dan nog kan ze nauwelijks bekend zijn, zoals in het geval Anna Barbara van Meerten Schilperoort. Over deze markante vrouw, in haar tijd 'De kroon van Gouda genoemd' en nu één van de negen Giganten tijdens het Gouda750-feest, volgende week méér op deze plek.
Bij VVV, Museum Gouda, Gouda Cheese Experience en 'Jantje zag eens pruimen hangen' (Dubbele Buurt 7) liggen folders met de routebeschrijving.
Op de site van het Vrouwennetwerk staat ook Engelstalige informatie over de vrouwen.
Bron: Vrouwenstraatnamen: Gouds Vrouwennetwerk
Lees ook: (Feest)wandelen tijdens Gouda750